سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capitalist) یا همان VC نوعی از سرمایه‌گذاری افراد یا مجموعه‌ها روی استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا است. در این نوع سرمایه‌گذاری که ریسک بالایی دارد، قسمتی از سهام استارتاپ یا کسب‌وکار در ازای سرمایه‌ای که دریافت می‌کند، به سرمایه‌گذار اختصاص پیدا می‌کند. اصلی‌ترین متقاضیان سرمایه‌گذاری خطرپذیر کارآفرین‌ها و صاحبان کسب‌وکارهای کوچک هستند. اگرچه ریسک این نوع سرمایه‌گذاری بسیار بالاست اما بازدهی بالا و سود بالاتر از انتظار آن برای سرمایه‌گذاران بسیار جذاب است. علاوه‌بر این سرمایه‌گذاران با بهره‌مندی از بخشی از سهام کسب‌وکار می‌توانند در تصمیمات آن اعمال نظر و نفوذ داشته باشند.

تاریخچه کوتاهی از پیدایش سرمایه‌گذاری خطرپذیر مدرن

توسعه سرمایه‌گذاری خطرپذیر به بعد از جنگ جهانی دوم برمی‌گردد. در سال ۱۹۴۶ Georges Doriot شرکتی را با عنوان شرکت تحقیق و توسعه آمریکایی ARD تاسیس و مبلغ ۳/۵ میلیون دلار را برای سرمایه‌گذاری روی شرکت‌هایی با تکنولوژی تجاری در طول جنگ جهانی دوم جذب کرد. این شرکت اولین سرمایه‌گذاری خود را روی پروژه‌ای که قصد داشت از فناوری اشعه x برای درمان سرطان استفاده کند، صرف کرد. این اقدام در سال ۱۹۵۵ باعث شد سرمایه ۲۰۰ هزار دلاری دوریوت به سودی معادل ۱/۸ میلیون دلار برسد.

در ابتدای دهه ۱۹۹۰ و با ظهور اینترنت، سرمایه‌گذاری خطرپذیر رشد و گسترش بسیاری داشت. زیرا شرکت‌ها و استارتاپ‌های زیادی مانند اپل، مایکروسافت و سیسکو که پتانسیل رشد بالایی داشتند، تاسیس شد. این شرکت‌ها سودهای کلانی را برای سرمایه‌گذاران خود به ارمغان آوردند. سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران از اواخر دهه ۱۳۷۰ با تاسیس صندوق‌ها و شتابدهنده‌ها آغاز شد و تا به حال با رشد خوبی همراه بوده است.

معرفی ۵ دسته از سرمایه‌گذاران استارتاپ‌ها

در سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها افراد و نهادهای متفاوتی فعالیت می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

۱- سرمایه‌گذاران فرشته (Angel Investors): این دسته شامل کارآفرینان موفق، مدیران ارشد شرکت‌ها و افراد ثروتمندی است که تجربه و دانش لازم در زمینه راه‌اندازی و مدیریت کسب‌وکار را دارند. آن‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری و مشاوره به استارتاپ‌ها به رشد بیشتر آن‌ها کمک کنند.

۲- صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital Firms): این شرکت‌ها به‌طور تخصصی و حرفه‌ای در زمینه سرمایه‌گذاری خطرپذیر فعالیت می‌کنند. آن‌ها سرمایه‌های کلانی را از سرمایه‌گذاران جمع‌آوری و با تیم‌های متخصص، سرمایه‌گذاری‌ها را مدیریت می‌کنند.

۳- شرکت‌های سرمایه‌گذاری شرکتی (Corporate Venture Capitals): شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ گاهی یک بخش یا شرکت تابعه برای سرمایه‌گذاری خطرپذیر در حوزه‌های مرتبط با کسب‌وکار خود تأسیس می‌کنند.

۴- صندوق‌های سرمایه‌گذاری نوآوری (Innovation Funds): این صندوق‌ها معمولا توسط دولت‌ها یا نهادهای بین‌المللی ایجاد می‌شوند و هدف اصلی آن‌ها توسعه فناوری و نوآوری در جامعه است.

۵- سرمایه‌گذاران خصوصی (Private Investors): شامل افرادی است که بدون واسطه و به‌صورت مستقل، سرمایه شخصی خود را در استارت‌آپ‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند.

۵ مرحله سرمایه‌گذاری خطرپذیر 

در طول فرآیند سرمایه‌گذاری خطرپذیر، بسیاری از استارت‌آپ‌ها مراحل یا دوره‌های مختلفی از تامین مالی را طی می‌کنند که در ادامه هر یک را توضیح می‌دهیم.

۱- مرحله پیش از شروع (Pre-seed): این مرحله به مرحله ایده‌پردازی معروف است و گاهی اوقات به‌ عنوان یک بخش رسمی در نظر گرفته نمی‌شود. در این مرحله ایده استارتاپ از نظر کارشناسی مبهم است و کارآفرین تلاش می‌کند با جست‌وجو و مطالعه ایده خود را محک بزند. در اینجا معمولا سرمایه اولیه از نزدیک‌ترین افراد و حلقه اولیه آشنایان تامین می‌شود. اگر بنیان‌گذاران ارتباطات خوبی داشته باشند، ممکن است افرادی را پیدا کنند که به‌عنوان سرمایه‌گذارانی در قالب سرمایه‌گذار فرشته (Angel (Investor به پروژه اضافه شوند. این گروه از سرمایه‌گذارن افراد بسیار ثروتمندی هستند که بیشتر به‌صورت انفرادی کار می‌کنند و به‌جای درنظر گرفتن اعتبار پروژه، به توانایی بنیان‌گذاران اعتماد می‌کنند.

۲- مرحله شروع (Seed): این مرحله آزمایش دوام محصول در بازار است و باید کوتاه‌ترین دوره تامین مالی باشد. استارتاپ‌ها با ابزارهای مختلفی که در اختیار دارند، تحقیق می‌کنند که آیا محصول آن‌ها ارزش عرضه در بازار را دارد یا خیر. در این مرحله تیم پروژه باید با اسنادی مانند پیش‌بینی جریان نقدی، صورت سود و زیان و نقشه راه پروژه سرمایه‌گذاران خطرپذیر را متقاعد کنند.

۳- مرحله ابتدایی (Startup): در این مرحله کم کم همه چیز جدی و حقوق سرمایه‌گذاران وارد بازی می‌شود. کسب‌وکارها در این مرحله به‌دنبال سرمایه‌ای هستند که بتوانند کارهای خود را تکرار کنند و محصولشان را گسترش دهند. سرمایه‌گذاران در این مرحله با ریسک کمتری روبه‌رو هستند؛ زیرا محصول قبلا تایید شده است. از دیگر اقداماتی که در این مرحله انجام می‌شود، تمرکز بر جذب مشتری و بازاریابی است.

۴- مرحله شروع یا اولیه (Early): این مرحله بیشتر تکرار مرحله قبل است. شرکت‌هایی که به این مرحله راه یافته‌اند، در فاز توسعه و گسترش فعالیت‌های خود قرار دارند. آن‌ها برای سرعت بخشیدن به فرآیند مورد نظر، به‌دنبال منابع مالی گسترده‌تر و تیم بزرگ‌تر هستند. به‌طور مشخص در این مرحله شرکت باید به‌دنبال تقویت تیم بازاریابی، منابع انسانی و خدمات مشتری باشد.

۵- مرحله گسترش (Expansion): آخرین مرحله رسمی تامین مالی از طریق سرمایه‌گذاری خطرپذیر، مرحله گسترش است. در این مرحله سرمایه‌گذاران خطرپذیر به کسب‌وکارها کمک می‌کنند تا به بازارهای دیگر متصل و خطوط تولید خود را متنوع کنند.

مزایا و معایب سرمایه‌گذاری خطرپذیر

سرمایه‌گذاری خطرپذیر با وجود ریسک بالا و خطرات احتمالی مزایای زیادی برای تیم‌های استارتاپی و کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران دارد. در ادامه به چند مورد از مزایا و معایب این نوع سرمایه‌گذاری اشاره می‌کنیم.

مزایا

• سرمایه‌گذاران خطرپذیر فرصت مناسبی را برای رشد و توسعه در اختیار استارتاپ‌ها قرار می‌دهند.
• سرمایه‌گذاران خطرپذیر به گسترش و ایجاد شبکه‌ها کمک می‌کنند.
• کسب‌وکارها می‌توانند سرمایه‌ زیادی را جذب کنند.
• سرمایه‌گذاری خطرپذیر منبع ارزشمندی برای راهنمایی و مشاوره است.
• سرمایه‌پذیران نسبت به بازپرداخت سرمایه‌ای که گرفتند تعهدی ندارند.
• سرمایه‌گذاران خطرپذیر عموما افراد قابل اعتمادی هستند.
• سرمایه‌گذاران خطرپذیر می‌توانند در استخدام افراد و ایجاد یک تیم کمک کنند.

معایب

• همکاری با یک سرمایه‌گذار خطرپذیر ممکن است برای کسب‌وکارها خسته‌کننده باشد.
• سرمایه‌گذاران خطرپذیر معمولا به زمان زیادی برای تصمیم‌گیری در مورد مسائل مختلف نیاز دارند.
• فرآیند پیدا کردن یک سرمایه‌گذار خطرپذیر ممکن است حواس صاحبان کسب‌وکار یا استارتاپ را از مسائل دیگر کسب‌وکار خود منحرف کند.
• سهام مالکیت بنیان‌گذاران کسب‌وکار را کاهش پیدا می‌‌کند.
• انتظارات زیادی برای رشد کسب‌وکار ایجاد می‌کند.
• سرمایه‌گذار خطرپذیر کم‌یاب است و پیدا کردن آن کار سختی است.

در این یادداشت سعی کردیم توضیح دقیق و مفصلی از سرمایه‌گذاری خطرپذیر و ابعاد مختلف آن به شما ارائه کنیم. خالی از لطف نیست که بگوییم یکی از خدمات مرکز نوآوری کندو سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوآور و فناور است. بنابراین اگر به دنبال سرمایه‌گذار خطرپذیر و جذب سرمایه هستید می‌توانید از طریق سایت کندو با ما در ارتباط باشید تا به شما در این فرآیند کمک کنیم.